Türkiye 3.Ulusal Gübre Kongresi, Tarım-Sanayi-Çevre, 11-13 Ekim 2004, Tokat
TOPRAK ANALİZ SONUÇLARINA GÖRE
GÜBRE TAVSİYELERİ
İbrahim H. GÜÇDEMİR, Mustafa USUL
Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü, 06172 Yenimahalle, Ankara
tgae@tgae.gov.tr
Özet: Genel olarak bütün tarım topraklarında her çeşit bitki besin maddesinin az veya çok olarak var olduğu bilinmektedir. Bitki besin maddelerinin topraktaki varlıklarının miktarını etkileyen esas faktör ise uygulanan tarım rejimidir. Uygulamak istenilen gübreleme porogramı toprakta eksik olan bitki besin maddesinin cins ve miktarını tespit ederek, gübrelemenin zamanında ve usulüne uygun olarak yapılmasını sağlamaktır. Tüm amaçlara hizmet edecek bir uygulama ise ancak toprak ve yaprak analizlerine dayalı bir gübreleme progamı oluşturmaktan geçmektedir. Analizler sonucu bitkilere verilecek gübre miktarlarını belirlenmesinde kullanılan rakamların bulunduğu, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü ile birlikte diğer Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüleri tarafından uzun yıllar boyunca yürütülen yüzlerce denemenin verilerinin irdelenmesi sonucu “Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi” ortaya çıkmıştır (Ülgen ve Yurtsever, 1995). Özellikle gübreleme çalışmaları sonucu uygulanan gübreye bağlı olarak ürünlerde %50’nin üstünde verim artışı sağlandığı gözlenmiştir.
Bu artış bazı ürünlerde % 80’nin üzerine çıkmaktadır. Konuya sadece üründe meydana gelen artış açısından bakmamak gerekir, çünkü gübreleme mahsulun kalitesi üzerindede etkili olmaktadır. Gübrelemenin ürünün verim ve kalitesi üzerindeki etkisini aynı yıl içerisinde göstermesi nedeni ile analizlere dayalı gübre önerileri dahada önemli hale gelmiştir.
FERTILIZER RECOMMENDATION IN ACCORDANCE
WITH SOIL ANALYSIS
Abstract: Generally, it is known that all kinds of nutrient existent more or less in the all agriculture soils. The main factor affecting the amount of its existence in the soils is the agriculture regime applied. The fertilizing program wanted to apply is to supply that the fertilizing is made on time and in conformity with its method, determining the kind and amount of the nutrients which are absent in the soil. In order to serve this aim, the fertiliser dose-experiment studies, the laboratory analysis methods and field calibration studies have been performed for years such that all of these cover throughout the country. A practice to serve all the aims becomes to constitute only a fertilizing program based on the analysis of soil and leaf. Fertilizer and Fertilising Guidebook for Turkey have been prepared by the Soil and Fertilizer Research Institute as well as the other Rural Services Research Institutes with the results of hundreds of experimental data obtained for a long time (Ülgen and Yurtsever, 1995).
Especially, it was observed yield increase over % 50 in the crops depending on the fertiliser applied as a consequence of the fertilizing studies. This increase becomes over % 80 for some crops. The fertiliser and fertilizing recommendations based on analysis become more important due to the fertilizing has shown its effect both on yield and quality in the same year.
1. Giriş
Ülkemizde ticaret gübreleri kullanımı bazı bölgeler hariç yoğun ve bilinçli bir uygulama şeklinde değildir. Yoğun kullanımının olduğu bölgelerde ise bu kullanım ne kadar fazla gübre o kadar fazla ürün mantığı ile yapılması nedeni ile sağlıklı bir gübreleme gerçekleştirilememektedir. Bu şartlar altında dahi ülkemiz gübre tüketimi bir çok Avrupa ülkesi tüketiminin geriside bulunmaktadır. Rakamlar incelendiğinde birim alanda kullanılması gereken azotlu gübre miktarı 83.7 kg N/ha iken, kullanılan azotlu gübre miktarı 38.5 kg N/ha olarak gerçekleşmiştir. Birim alanda kullanılması gereken fosforlu gübre miktarı 57.3 kg P2O5 /ha iken tüketilen fosforlu gübre (P2O5) miktarı 22.3 kg P2O5/ha olmuştur. Potasyumlu gübre kullanımındada benzeri bir durumla karşılaşılmıştır. Birim alanda kullanılması gereken potasyumlu gübre miktarı 5.7 kg K2O/ha olması gerekirken gerçekleşen tüketim rakamları 1.7 kg K2O/ha olarak gerçekleşmiştir (Eyüpoğlu, 2002).
Yapılması gereken yukarıdaki rakamlardanda görüldüğü gibi gübre tüketiminin arttırılmasına yönelik çalışmalara önem vermek gerekmektedir. Bu çalışmalarda gübre kullanım rakamları kullanılacak gübre miktarlarının aşağısında kalan bölgeler için arttırılmasına yönelik programlar izlenirken bu rakamların üzerinde gübre tüketim değerlerine sahip yerlerde de analiz değerlerine uygun gübre kullanımını yaygınlaştırmak gerekir. Gübreleme sadece verimi arttırıcı bir faaliyet olmayıp aynı zamanda kaliteyi de etkileyen bir girdidir. Bu günkü güncel bilgilerimizle ilgili sonuçlar bilimsel binlerce çalışma ile ortaya konmuştur. Yüksek verimli çeşitlerin bitki besin maddesi ihtiyaçaları da o oranda yüksek olacağından aradaki farkın toprağa bir şekilde ilave edilmesi gerekmektedir. Bu ise ancak gübreleme ile mümkün olmaktadır. Ancak burada üzerinde durulması gereken en önemli husus yetiştirdiğimiz bitkinin gerçek ihtiyacının yetiştirme peryodunca bitkiye düzenli olarak sağlanmasıdır. Bu amaca ulaşırken özellikle son yıllarda çevreye zarar vermeyecek gübreleme programlarının uygulamaya alınması yolunda yoğun bir baskı oluşmuştur. Amaç sadece verimi arttırıcı uygulamaları yapmak olmayıp çevreye zarar vermeyecek bir uygulama programını yürütmek olmuştur. Bunlara ilaveten kullanılan gübrelerin ürün maliyeti üzerine etkisi dikkate alınarak bir gübreleme programı oluşturulmaya çalışılmaktadır.
Ülkemizde gübre ve gübrelemenin çevreye yapacağı olumsuz etkilerini gidermek için sürdürülebilir tarım açısından doğru çeşit ve miktarda gübre kullanımı son derece önemlidir. Gübrelemenin gereken miktarda ve zamanda yapılmaması, bir süre sonra toprak, su ve ürün kalitesinin bozulmasına, dolayısıyla insan sağlığının olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır. Ekonomik, doğru ve uygun gübre kullanımını sağlamanın en etkili yolu toprak ve bitki analizlerine göre uygulama yapılmasıdır. Ülkemizde bazı tarım alanlarında görülen, yanlış gübrele-meden doğacak çevre kirliliğini önlemek için, çiftçinin eğitimi ile bugüne kadar istenilen seviyeye getirilememesine rağmen laboratuvar analizlerine dayalı olarak bitkinin ihtiyaç duyduğu miktar ve zamanda gübre kullanımını sağlamak, uygulanacak en etkili yöntemdir.
2. Gübre Tavsiyelerinin İlkeleri
Bitkilerin besin kaynağı olarak toprak ve atmosfer kabul edilmekle beraber bitkiler, beslenmeleri için gerekli olan besin maddelerinin büyük kısmını topraktan alırlar. Bunun içindirki, bitkinin gelişme ortamı olarak toprak, bitki besin maddelerince fakir olduğu oranda bitkilerin gelişmesi geriler. Gübrelemeden amaç, toprakta eksikliği tespit edilen bitki besin maddelerini toprağa ilave etmek suretiyle mümkün olduğu kadar yüksek bir bitkisel üretim elde etmektir. Bunu sağlayabilmek için gübrelemenin bilgili ve dengeli olarak yapılması gerekir ki, bu da ancak gübrelenecek toprakların verim güçlerini bilmekle mümkündür. Kültür topraklarının verim güçlerini birinci derecede tayin eden faktör, bu toprakların bitkiler için gerekli besin maddelerini sağlama kapasiteleridir. Ancak, bu kapasite toprağın kendi özellikleri yanısıra, o toprakta yetiştirilecek bitki çeşidi ile birlikte iklim ve yetiştirme tekniğide bağlıdır. Bunun içindir ki, topraklarınbesin maddelerini sağlama kapasitelerinin, bütün bu faktörlerin etkisini içine alacak şekilde ölçülmesi gerekmektedir.
Bu gereği en iyi şekilde yerine getirebilmek için, biyolojik ve kimyasal olmak üzere çeşitli yöntemler geliştirilmiş bulunmaktadır. Bunları içerisinde, biyolojik yöntemlerden birisi olan tarla denemeleri en güvenilir yöntem olarak kabul edilmektedir. Tarla denemelerinde çeşitli bölge ve iklim şartlarında uygulanan gübre miktarları ile elde edilen ürün miktarları arasındaki ilişkiler tesbit edilmekte ve gübrelerin mahsul artışına olan etkileri belirtilmektedir. Gübre tavsiyeleri için en güvenilir yöntem olan tarla denemelerinin uygulamada uzun zaman alması ve pahalıya mal olması nedeni ile, daha az masraflı ve daha kısa zamanda gübre tavsiyelerini yapabilme imkanı veren ve bölgeler itibariyle yapılmış tarla denemeleriyle ilişkileri tesbit edilmiş olan kimyasal analiz yöntemleri bu amaçla kullanılmaktadır. Diğer bir deyim ile, toprakların laboratuvarlarda kimyasal analizleri yapılarak, toprakta bitkilerin yararlanabileceği bitki besin maddelerinin miktarları tayin edilmekte ve bu miktarlara göre o topraklarda ekilecek bitkiler için gübre tavsiyeleri yapılmaktadır.
Toprak analizlerinin yanı sıra, ekonomik ve dengeli bir gübreleme yapmak için, gübreleme programının kontrolu ve ve toprağa verilen gübrenin alınabilirliğini belirlemek için bitki analizleri de özellikle oldukça önemli hale gelmiştir. Buna göre herhangi bir kültür bitkisinin yaprak, sürgün v.b. gibi kısımları laboratuvarda analiz edildiğinde o toprağın hangi bitki besin maddeleri bakımından layıkiyle besleyemediği, önceden tesbit edilmiş standartlarla kıyaslama yolu ile kendiliğinde ortaya çıkar. Bitkilerdeki besin maddelerinin kritik sınırları itibariyle yaprak analizlerinin gübre tavsiyelerinde, özellikle meyvecilikte, büyük ölçüde yardımcı olduğu bilinmektedir. Analiz sonucunda, bitki bünyesinde bulunan besin maddesi miktarının krtik seviyenin altında bulunması, muhtemelen bu elementin toprakta noksan olduğunu gösterir. Yüksek veya fazla olması ise diğer elementlerin alımını azaltacağından, ürün artışını sağlamayacaktır. Gübreleme gereksiz ve masraftır.
3. Kimyasal Analiz Yöntemlerinin Kalibrasyonu
Kimyasal analiz yöntemlerinin tarla denemelerine göre daha kolay ve ucuz yapılmasına, birçok analiz yöntemi bulunmasına rağmen bunların hiç birisi tam anlamıyla her toprağa doğrudan doğruya uygulanamazlar. Bunların, her ülkenin kendi iklim ve toprak şartlarına göre bir şeçime tabi tutulmaları, ondan sonra da yapılacak tarla denemelerinden elde edilecek sonuçlarla korele edilmek suretiyle değişik bitki, toprak, iklim ve yetiştirme şartları için kalibre edilmeleri zorunluluğu vardır.
Ancak, toprak analizlerinden esas amaç; analiz sonucu toprakta bulunan miktarların söz konusu bitki için yeterlilik derecesini saptamak ve bundan da o bitkinin verimini belli bir seviyeye yükseltecek gübre miktarını hesaplamak olduğundan, kimyasal yolla bulunan analiz değerlerini ürün miktarı ile korele etmek gerekir. İncelenen besin maddesi ile ürün miktarı arasındaki karelasyon bulunduktan sonra, bu tür çalışmaların ikinci kademesi olarak analiz sonuçları ile gübreleme sonucu elde edilen verim artışları arasındaki ilişkiler ortaya konulmakta ve belli analiz değerleri için verimi, istenilen seviyeye yükseltecek gübre miktarları hesaplanmaktadır. Toprak çeşitleri arttıkça, kimyasal yöntemler arasında önemli farklılıklar kendini gösterdiğinden, güvenilir ilişkilerin elde edilebilmesi için değişik analiz yöntemlerinin uygulanması gerekebilmektedir. Ülkemiz toprakları ile ilgili kimyasal analiz yöntemlerinin şeçimi çalışmaları tamamlanmıştır.
4. Tavsiye Edilen Gübre Miktarları
Herhangi bir bölgede yetiştirilen bir bitki için elde edilen kalibrasyon sonuçları varsa en karlı ve isabetli gübre tavsiyeleri veya kullnılacak gübre miktarları bunlardan yararlanarak elde edilebilir. Sözkonusu bitkiye verilecek gübre miktarı gübrelenecek tarladan, “Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi” içinde verilen esaslara göre toprak numunesi alındıktan sonra ve Köy Hizmetleri Toprak Analiz Laboratuvarlarında analiz ettirildikten sonra, tarlanın bulunduğu bölge ve ekilecek bitkiye göre “Gübre Tavsiye Tablosu”ndan yararlanılarak bu tabloda verilen değerlerden yararlanılarak gübre miktarları seçilir (Tablo 1-3).
Tablo 1. Toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli
azotlu gübre miktarları (kg N/dekar), (Ülgen ve Yurtsever, 1995)
Trakya Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
12 |
10 |
8 |
A.Çiçeği |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Bağ |
Sulu |
14 |
12 |
11 |
10 |
Bağ |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Bostan |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
Bostan |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Buğday |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
12 |
Buğday |
Kuru |
10 |
8 |
7 |
6 |
Çeltik |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
14 |
K.Soğan |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
K.Soğan |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Mısır |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
12 |
Mısır |
Kuru |
12 |
11 |
10 |
7 |
Patates |
Sulu |
17 |
16 |
14 |
12 |
Sebze |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Ş.Pancarı |
Kuru |
11 |
10 |
9 |
8 |
Yonca |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Marmara Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
9 |
A.Çiçeği |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Bağ |
Sulu |
15 |
13 |
12 |
10 |
Bağ |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Bostan |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
Bostan |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
5 |
Buğday |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
12 |
Buğday |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Çeltik |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Fındık |
Kuru |
20 |
18 |
16 |
14 |
K.Fasulye |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
K.Soğan |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
K.Soğan |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
Mısır |
Sulu |
19 |
18 |
16 |
14 |
Mısır |
Kuru |
14 |
13 |
12 |
10 |
Patates |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
12 |
Patates |
Kuru |
14 |
12 |
11 |
9 |
Şerbetçiotu |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
Sebze |
Sulu |
16 |
15 |
13 |
11 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Ş.Pancarı |
Kuru |
13 |
11 |
10 |
9 |
Tütün (Kalite) |
Kuru |
6 |
5 |
4 |
3 |
Tütün (Diğer) |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
6 |
Yonca |
Sulu |
4 |
4 |
3 |
3 |
Karadeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
7 |
Bağ |
Sulu |
15 |
13 |
11 |
9 |
Bağ |
Kuru |
10 |
8 |
7 |
7 |
Bostan |
Sulu |
11 |
9 |
8 |
4 |
Bostan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
3 |
Buğday |
Sulu |
15 |
13 |
11 |
9 |
Buğday |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Çay |
Kuru |
24 |
22 |
20 |
18 |
Çeltik |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
14 |
Fındık |
Kuru |
20 |
18 |
16 |
14 |
Haşhaş |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
Kenevir |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
K.Fasulye |
Kuru |
6 |
5 |
4 |
3 |
Meyve |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
6 |
Mısır |
Sulu |
19 |
17 |
15 |
12 |
Mısır |
Kuru |
14 |
13 |
11 |
9 |
Narenciye |
Kuru |
18 |
16 |
14 |
12 |
Patates |
Sulu |
17 |
15 |
13 |
10 |
Patates |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
7 |
Sarmısak |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
11 |
Soya |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Sebze |
Sulu |
15 |
13 |
11 |
9 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Ş.Pancarı |
Kuru |
11 |
10 |
9 |
8 |
Tütün (Trabzon) |
Kuru |
10 |
8 |
7 |
6 |
Tütün (Samsun) |
Kuru |
5 |
4 |
3 |
3 |
Yonca |
Sulu |
4 |
4 |
3 |
3 |
Orta Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1- 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
Arpa |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
11 |
Arpa |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
7 |
Bağ |
Sulu |
15 |
13 |
12 |
11 |
Bağ |
Kuru |
10 |
8 |
7 |
6 |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
Bostan |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
3 |
Buğday |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
12 |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
5 |
Çeltik |
Sulu |
19 |
18 |
16 |
12 |
Haşhaş |
Sulu |
8 |
7 |
6 |
5 |
Havuç |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
14 |
K.Fasulye |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Meyve |
Sulu |
10 |
9 |
7 |
6 |
Mısır |
Sulu |
17 |
16 |
14 |
10 |
Kimyon |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
4 |
Patates |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
12 |
Sebze |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
11 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Yonca |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Doğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
Arpa |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
Arpa |
Kuru |
8 |
7 |
5 |
4 |
A.Çiçeği |
Sulu |
12 |
9 |
8 |
7 |
Bağ |
Sulu |
13 |
12 |
10 |
7 |
Bağ |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Buğday |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
6 |
5 |
Çayır |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
15 |
Fiğ |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
Mısır |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
10 |
Pamuk |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Patates |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Sebze |
Sulu |
16 |
12 |
10 |
9 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Yonca |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Ege Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
Anason |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
5 |
Arpa |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
10 |
Arpa |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
A.Çiçeği |
Sulu |
14 |
13 |
11 |
9 |
A.Çiçeği |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
Bağ |
Sulu |
14 |
13 |
11 |
9 |
Bağ |
Kuru |
9 |
8 |
8 |
7 |
Bostan |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
Bostan |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Buğday |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
12 |
Buğday |
Kuru |
13 |
12 |
11 |
8 |
Çeltik |
Sulu |
21 |
20 |
19 |
17 |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
Mısır |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Mısır 2.ürün |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
15 |
Narenciye |
Sulu |
18 |
16 |
14 |
12 |
Pamuk |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
8 |
Patates |
Sulu |
17 |
16 |
14 |
12 |
Patates 2.ürün |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Sebze |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
9 |
Sorgum |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
11 |
Susam |
Sulu |
8 |
7 |
6 |
5 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
17 |
16 |
14 |
12 |
Tütün (Kalite) |
Kuru |
4 |
4 |
3 |
3 |
Yerfıstığı |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Yonca |
Sulu |
5 |
4 |
3 |
3 |
İncir |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
7 |
Zeytin |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
6 |
Akdeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
Arpa |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
A.Çiçeği |
Sulu |
20 |
19 |
18 |
16 |
A.Çiçeği |
Kuru |
13 |
12 |
10 |
8 |
Bağ |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
12 |
Bağ |
Kuru |
12 |
11 |
10 |
8 |
Bostan |
Sulu |
15 |
14 |
12 |
10 |
Bostan |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
6 |
Buğday |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Buğday |
Kuru |
14 |
13 |
12 |
10 |
Çeltik |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
15 |
Çilek |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
7 |
Domates |
Sulu |
19 |
17 |
15 |
13 |
K.Fasulye |
Sulu |
7 |
6 |
5 |
3 |
K.Soğan |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
8 |
Marul |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Meyve |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Mısır2.ürün |
Sulu |
18 |
17 |
16 |
14 |
Muz |
Sulu |
19 |
18 |
17 |
15 |
Narenciye |
Kuru |
18 |
17 |
16 |
14 |
Pamuk |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
13 |
Patates |
Sulu |
17 |
15 |
13 |
10 |
Sebze (Diğer) |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
11 |
Soya |
Sulu |
7 |
6 |
5 |
4 |
Susam |
Sulu |
6 |
5 |
4 |
3 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
12 |
Tütün |
Kuru |
4 |
4 |
3 |
3 |
Yerfıstığı |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
7 |
Yonca |
Sulu |
5 |
4 |
3 |
3 |
Zeytin |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
6 |
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Topraktaki Organik Madde Miktarı, (%) |
0 – 1.0 |
1.1 – 2.0 |
2.1 – 3.0 |
3.0 + |
A.Fıstığı |
Kuru |
10 |
8 |
7 |
5 |
A.Çiçeği |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
Bağ |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
Bağ |
Kuru |
11 |
10 |
9 |
7 |
Bostan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
Buğday |
Sulu |
16 |
15 |
14 |
12 |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Çeltik |
Sulu |
17 |
16 |
14 |
12 |
Meyve |
Sulu |
12 |
11 |
9 |
8 |
Mısır 2.ürün |
Sulu |
18 |
16 |
14 |
10 |
Pamuk |
Sulu |
15 |
14 |
13 |
11 |
Patates |
Sulu |
17 |
16 |
15 |
12 |
Susam |
Sulu |
9 |
8 |
6 |
5 |
Susam |
Kuru |
6 |
5 |
4 |
3 |
Sebze |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
Ş.Pancarı |
Sulu |
16 |
14 |
13 |
11 |
Zeytin |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
Tablo 2. Toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli fosforlu
gübre miktarları (kg P2O5/da) (Ülgen ve Yurtsever, 1995)
Trakya Bölgesi
BitkiÇeşidi
|
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile)P2O5/dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-3.0 |
3.1-4.0 |
4.1- 5.0 |
5.1-6.0 |
6.1-7.0 |
7.1- 8.0 |
8.1-9.0 |
9.0 – + |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
10 |
9 |
7 |
5 |
4 |
– |
– |
A.Çiçeği |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Bağ |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
3 |
2 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
K.Soğan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
K.Soğan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Mısır |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
6 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Mısır |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
18 |
17 |
15 |
13 |
11 |
9 |
7 |
5 |
5 |
– |
Marmara Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kg P2O5/dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0-
+ |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
9 |
7 |
5 |
3 |
3 |
– |
|
A.Çiçeği |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
Bağ |
Kuru |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
K.Fasulye |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
K.Soğan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
K.Soğan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Mısır |
Sulu |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Mısır |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Şerbetçiotu |
Sulu |
15 |
13 |
11 |
9 |
7 |
5 |
3 |
3 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
13 |
11 |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Tütün-Kalite |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Tütün-Diğer |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
– |
– |
Karadeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kg P2O5 / dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0-
+ |
A.Çiçeği |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Çay |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Fındık |
Kuru |
16 |
14 |
12 |
10 |
9 |
7 |
5 |
– |
– |
– |
Kenevir |
Sulu |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
K.Fasulye |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Mısır |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
3 |
– |
Patates |
Kuru |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
4 |
3 |
– |
– |
Sarmısak |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
4 |
– |
– |
– |
Soya |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
13 |
11 |
9 |
8 |
6 |
4 |
3 |
3 |
– |
Tütün, Trab. |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Tütün, Sam. |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Orta Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kgP2O5/ dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0- + |
Arpa |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Arpa |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
A.Çiçeği |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bağ |
Kuru |
9 |
8 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Havuç |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
K.Fasulye |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
– |
K.Soğan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mercimek |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Nohut |
Kuru |
8 |
7 |
5 |
4 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
9 |
8 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Patates |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
Yonca |
Sulu |
18 |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
6 |
4 |
4 |
– |
Akdeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile) , kg P2O5 / dekar |
0 –
1.0 |
1.1-2.0 |
2.1-3.0 |
3.1-4.0 |
4.1-5.0 |
5.1-6.0 |
6.1-7.0 |
7.1-8.0 |
8.1-9.0 |
9.0
+ |
Arpa |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
A.Çiçeği |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
3 |
– |
– |
A.Çiçeği |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Bağ |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Çilek |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Domates |
Sulu |
14 |
12 |
11 |
10 |
8 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
K.Fasulye |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
K.Soğan |
Sulu |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Marul |
Sulu |
18 |
17 |
15 |
13 |
11 |
9 |
7 |
5 |
3 |
– |
Mercimek |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır 2.ürün |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
Muz |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
Narenciye |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Nohut |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
Pamuk |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
3 |
– |
Sebze, (diğer) |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
– |
– |
Soya |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Susam |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
6 |
5 |
4 |
– |
Tütün |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Yerfıstığı |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
18 |
16 |
15 |
13 |
11 |
9 |
7 |
5 |
4 |
– |
Zeytin |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Güney Doğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kg P2O5 / dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0 – + |
A.Fıstığı |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
A.Çiçeği |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
3 |
– |
Bağ |
Sulu |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
8 |
6 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
10 |
9 |
7 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mercimek |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır 2.ürün |
Sulu |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
– |
Nohut |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Pamuk |
Sulu |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Pamuk |
Kuru |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
8 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Susam |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
13 |
12 |
10 |
9 |
8 |
6 |
5 |
4 |
– |
– |
Doğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kg P2O5 / dekar |
0 – 1.0 |
1.1-
2.0 |
2.1-
3.0 |
3.1-
4.0 |
4.1-
5.0 |
5.1-
6.0 |
6.1-
7.0 |
7.1-
8.0 |
8.1-
9.0 |
9.0-
+ |
Arpa |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Arpa |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
A.Çiçeği |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
4 |
3 |
– |
– |
Bağ |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Çayır |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Fiğ |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Fiğ |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
2 |
– |
– |
K.Fasulye |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Pamuk |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Patates |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
13 |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
10 |
9 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
18 |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
– |
Ege Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı fosfor miktarı (Olsen yöntemi ile), kg P2O5 / dekar |
0 – 1.0 |
1.1-2.0 |
2.1-3.0 |
3.1-4.0 |
4.1-5.0 |
5.1-6.0 |
6.1-7.0 |
7.1-8.0 |
8.1-9.0 |
9.0 – + |
Anason |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Arpa |
Sulu |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Arpa |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
A.Çiçeği |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
A.Çiçeği |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Bağ |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Bağ |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Bakla |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Bostan |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Mısır 2.ürün |
Sulu |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Narenciye |
Sulu |
12 |
11 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
3 |
– |
Nohut |
Kuru |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
2 |
– |
– |
Pamuk |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
12 |
11 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
Patates 2.ür. |
Sulu |
14 |
13 |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Sorgum |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Susam |
Sulu |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
13 |
11 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
Tütün Kalite |
Kuru |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
3 |
– |
– |
– |
Yerfıstığı |
Sulu |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Yonca |
Sulu |
18 |
16 |
14 |
12 |
10 |
8 |
7 |
6 |
4 |
– |
Zeytin |
Kuru |
10 |
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
4 |
3 |
– |
– |
Tablo 3. Toprak analiz sonuçlarına göre çeşitli bitkilere verilmesi gerekli potasyum
gübre miktarları (kg K2O/dekar) (Ülgen ve Yurtsever, 1995)
Trakya Bölgesi
Bitki Çeşidi
|
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
5 |
– |
Bağ |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
7 |
– |
Bağ |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Sulu |
12 |
9 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
7 |
4 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
12 |
10 |
7 |
5 |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Mısır |
Sulu |
14 |
10 |
6 |
4 |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
8 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
8 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Marmara Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Kuru |
12 |
10 |
7 |
5 |
– |
Bağ |
Sulu |
15 |
12 |
9 |
6 |
– |
Bağ |
Kuru |
12 |
10 |
7 |
5 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Sulu |
13 |
10 |
7 |
5 |
– |
Buğday |
Kuru |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Çeltik |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Mısır |
Sulu |
16 |
14 |
12 |
10 |
7 |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
8 |
5 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
10 |
7 |
4 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
16 |
12 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
12 |
10 |
7 |
5 |
– |
Tütün |
– |
8 |
6 |
5 |
4 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
9 |
7 |
5 |
– |
Doğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Sulu |
12 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
7 |
4 |
– |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
5 |
3 |
– |
Mısır |
Sulu |
13 |
11 |
7 |
5 |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
11 |
8 |
6 |
– |
Patates |
Kuru |
11 |
9 |
6 |
4 |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
12 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
13 |
10 |
6 |
4 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Yonca |
Sulu |
11 |
9 |
7 |
5 |
– |
Karadeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1-30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Kuru |
14 |
10 |
7 |
5 |
– |
Bağ |
Sulu |
13 |
11 |
8 |
4 |
– |
Bağ |
Kuru |
11 |
8 |
4 |
3 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
7 |
4 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
14 |
11 |
7 |
– |
– |
Çay |
Kuru |
14 |
9 |
6 |
4 |
– |
Çeltik |
Sulu |
13 |
11 |
7 |
4 |
– |
Fındık |
Kuru |
12 |
8 |
5 |
3 |
– |
Meyve |
Sulu |
9 |
7 |
5 |
3 |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
11 |
7 |
5 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
9 |
7 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
12 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
12 |
9 |
7 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
13 |
10 |
7 |
5 |
– |
Tütün |
Kuru |
14 |
10 |
6 |
4 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
9 |
7 |
5 |
– |
Orta Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Sulu |
14 |
12 |
8 |
5 |
– |
Bağ |
Sulu |
15 |
12 |
7 |
5 |
– |
Bağ |
Kuru |
12 |
9 |
6 |
4 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
5 |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
11 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Kuru |
8 |
6 |
4 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
12 |
10 |
6 |
4 |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Mısır |
Sulu |
13 |
10 |
7 |
5 |
– |
Patates |
Sulu |
15 |
12 |
8 |
6 |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
13 |
9 |
6 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
9 |
7 |
5 |
– |
Güney Doğu Anadolu Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1-25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Fıstığı |
Kuru |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Bağ |
Sulu |
12 |
11 |
8 |
6 |
– |
Bağ |
Kuru |
10 |
9 |
7 |
4 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Buğday |
Sulu |
11 |
9 |
7 |
5 |
– |
Buğday |
Kuru |
9 |
7 |
5 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Mısır |
Sulu |
13 |
10 |
8 |
5 |
– |
Pamuk |
Sulu |
13 |
11 |
8 |
6 |
– |
Patates |
Sulu |
13 |
12 |
10 |
6 |
– |
Patates |
Kuru |
11 |
10 |
8 |
5 |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
13 |
10 |
7 |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
6 |
– |
Ege Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli |
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 -10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Sulu |
13 |
10 |
8 |
6 |
– |
A.Çiçeği |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
4 |
– |
Bağ |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
5 |
– |
Bağ |
Kuru |
10 |
8 |
6 |
5 |
– |
Bostan |
Sulu |
9 |
7 |
6 |
– |
– |
Buğday |
Kuru |
12 |
9 |
6 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
12 |
10 |
8 |
5 |
– |
Meyve |
Sulu |
8 |
6 |
5 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
13 |
10 |
8 |
5 |
– |
Narenciye |
Sulu |
12 |
8 |
6 |
4 |
– |
Pamuk |
Sulu |
13 |
10 |
7 |
– |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
10 |
6 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
9 |
7 |
– |
– |
Susam |
Sulu |
9 |
6 |
5 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
14 |
11 |
8 |
5 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
12 |
9 |
7 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
9 |
8 |
4 |
– |
Tütün |
Kuru |
12 |
10 |
8 |
5 |
– |
Yerfıstığı |
Sulu |
13 |
11 |
8 |
4 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
10 |
9 |
5 |
– |
Zeytin |
Kuru |
8 |
6 |
5 |
3 |
– |
Akdeniz Bölgesi
Bitki Çeşidi |
Tarım Şekli
|
Bitkilere yarayışlı potasyum miktarı, kg K2O/da |
0 – 10.0 |
10.1- 20.0 |
20.1- 25.0 |
25.1- 30.0 |
30.0 – + |
A.Çiçeği |
Sulu |
14 |
11 |
8 |
5 |
– |
A.Çiçeği |
Kuru |
10 |
8 |
6 |
4 |
– |
Bağ |
Sulu |
15 |
11 |
7 |
5 |
– |
Bağ |
Kuru |
10 |
8 |
5 |
4 |
– |
Bostan |
Sulu |
10 |
7 |
5 |
– |
– |
Buğday |
Sulu |
12 |
10 |
7 |
4 |
– |
Buğday |
Kuru |
8 |
6 |
4 |
– |
– |
Çeltik |
Sulu |
13 |
10 |
7 |
4 |
– |
Meyve |
Sulu |
10 |
8 |
5 |
– |
– |
Mısır |
Sulu |
15 |
12 |
8 |
5 |
– |
Narenciye |
Sulu |
12 |
10 |
7 |
5 |
– |
Pamuk |
Sulu |
13 |
10 |
6 |
4 |
– |
Patates |
Sulu |
14 |
12 |
8 |
5 |
– |
Patates |
Kuru |
12 |
10 |
6 |
– |
– |
Susam |
Sulu |
10 |
8 |
5 |
– |
– |
Ş.Pancarı |
Sulu |
15 |
13 |
9 |
5 |
– |
Ş.Pancarı |
Kuru |
12 |
10 |
6 |
– |
– |
Sebze |
Sulu |
12 |
9 |
6 |
4 |
– |
Yerfıstığı |
Sulu |
13 |
9 |
6 |
4 |
– |
Yonca |
Sulu |
12 |
9 |
7 |
5 |
– |
Bu tablolardan yararlanarak gübre ihtiyacının nasıl hesaplandığı aşağıdaki örnekle anlatılmaktadır; Karadeniz bölgesinden bir çiftçi tarlasında toprak analizi yaptırdı ve bu tarlada sulu şartlarda patates ekmek istiyor ve yapılan analiz sonuçları ise aşağıdaki gibidir:
% Organik madde: % 1.7, P2O5 : 2.5 kg /da, K2O: 24.2 kg/da
Tuzluluk, alkalilik gibi diğer şartlarında uygun olduğunu düşünüldüğünde bu çiftçinin tarlasına uygulaması gereken gübre miktarını tablolardan yararlanarak bulunur. Organik madde % 1.7 olduğuna göre Tablo 1’deki Karadeniz Bölgesi tablosundaki sulu şartlarda patates yetiştiriciliği sırasının karşısındaki % organik madde (1.1-2.0) sütunu ile kesiştiği noktada 15 rakamı bulunur. Bu 15 rakamı dekara saf 15 kg azot atılması anlamına gelmektedir. Fosfor için aynı şekilde Tablo 2’deki Karadeniz tablosuna bakılır ve sulu şartlardaki patates için 2.1- 3.0 sütunundaki 10 rakamı bulunur . Analiz sonucunda 2.5 kg/da saf fosfor ihtiva eden toprağa 10 kg/da saf fosfor verilmesi gerekir. Potasyum için aynı şekilde Tablo 3’deki Karadeniz tablosuna bakılır ve sulu şartlardaki patates için 20.1-25.0 sütünundan da görüldüğü gibi 7 kg/da K2O’ nun toprağa gübre ile verilmesi gerektiği bulunur.
Yaygın olarak kullanılan gübreler ve bitki besin içerikleri Tablo 4’de sunulmuştur.
Tablo 4. Yaygın olarak kullanılan gübreler ve bitki besin içerikleri, %
(Ülgen ve Yurtsever, 1995); (DPT, 2000).
Gübre cinsi |
Kısa adı |
Azot, N |
Fosfor, P205 |
Potasyum K20 |
Amonyum nitrat |
AN33 |
33 |
– |
– |
Kalsiyum amonyum nitrat |
AN26 |
26 |
– |
– |
Amonyum sülfat |
AS |
21 |
– |
– |
Üre |
ÜRE |
46 |
– |
– |
Triple süper fosfat |
TSP |
– |
42-44 |
– |
Diamonyum fosfat |
DAP |
18 |
46 |
– |
Kompoze |
NPK |
8-25 |
5-30 |
0-20 |
Potasyum sülfat |
PS |
– |
– |
50 |
Potasyum nitrat |
PN |
13 |
– |
44 |
Kalsiyum nitrat |
KN |
15 |
– |
– |
• Saf besin maddesini gübreye çevirme sabiteleri; % 26 N x 3.85 = kalsiyum amonyum nitrat; % 33 N x 3.03 = amonyum nitrat, % 21 N x 4.76 = amonyum sülfat; % 46 N x 2.17 = üre; % 44 P205 x 2.27 = triple süper fosfat; % 50 K20 x 2.00 = potasyum sülfat; % 46 K20 x 2.17 = potasyum nitrat
Kaynaklar
Eyüpoğlu, F., 2002. Türkiye Gübre Gereksinimi, Tüketimi ve Geleceği, Köy Hizmetleri Toprak ve Gübre Araştırma Enst. Tek.Yay. No:T-2, Ankara.
DPT, 2000. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, ‘Gübre Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’, Ankara.
Ülgen, N. ve Yurtsever, N. 1995. Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müd. Yayınları, Genel Yayın No: 209, Teknik Yayınlar No:66, 4. Baskı, Ankara. |